شاید بد نباشید بدانید بدنسازی و سیاه شدن سر استخوان ران که یکی از خطرناک ترین بیماری های ارتوپدی است ارتباط تنگاتنگی با هم دارند به نحوی که شاید بتوان این بیماری را یکی از رایج ترین عوارض تمرین با وزنه های سنگین دانست.
شايد شما خوانندگان و ورزشکاران عزيز از وجود چنين بيماري و چنين مشکلي حتي اطلاع جزئي هم نداشته باشيد و انتظاري که از ما داريد اين است که به جاي پرداختن به اين موارد بيهوده و کم اهميت در مورد پپتيدهاي نسل جديد و در مورد داروها و در مورد مسائل مشابه صحبت کنيم ولي اگر بدانيد همين سالی که گذشت روني کلمن افسانه اي درست به دليل ابتلا به همين بيماري روانه ي بيمارستان شده و به دليل پيشرفته بودن اين بيماري تحت عمل جراحي قرار گرفته و مفصل لگن وي تخليه و پروتز جايگزين آن شد بيشتر به دانستن در مورد اين بيماري مشتاق شده و بيش از پيش احساس خطر کنيد که اين بيماري در يک قدمي ورزشکاراني است که با وزنه هاي سنگين تمرين مي کنند و زبانم لال در برخي موارد از داروهاي ممنوعه و مورد دار هم بهره هايي مي گيرند.
نکروز آوازکولر
اين بيماري در پزشکي به اسم نکروز آوازکولر استخوان ران ناميده شده و در برخي موارد به نام بيماري استئونکروز نيز شناخته مي شود و شايد بد نباشيد پيش از بررسي اين بيماري به خود واژه ي نکروز بپردازيم که اين واژه اصولا در دانش پزشکي به چه معناست.
نکروز
واژه اي است يوناني که در اصل به معناي مرگ قسمت هايي از بدن است. مرگ در ساختار زنده اي همانند بدن انسان امري عادي و روزمره و معمول است بدين معني که همه روزه قسمت هايي از اين ساختار پيچيده به دليل اينکه عمر سلول هاي سازنده ي آن به اتمام رسيده است آگاهانه مي ميرند و پيش از مرگ نيز علايمي به سيستم ايمني ارسال مي کنند که در جهت پاکسازي کردن اين قسمت از اين سلول هاي مرده اقدام شود ولي زماني که دلايلي همانند نيش حشرات و ورود مواد سمي به بدن و زخم و نقص در خون رساني و التهاب و عفونت مستقيما و بدون اينکه عمر سلول هاي مرتبط با اين دلايل به سر رسيده باشند منجر به مرگ سلول هايي در بدن مي شوند اين سلول ها قبل از مرگ علايم ياد شده را ارسال نمي کنند و بدن نيز در جهت پاکسازي محل از سلول هاي مرده اقدامي نمي کند و اين شايد ساده ترين تعريف از نکروز باشد.
سياه شدن سر استخوان ران
ورزشکاراني که در رشته هاي قدرتي فعاليت کرده و روزانه وزنه هاي سنگين و گاها فوق سنگين را در برنامه هاي تمريني و ورزشي خود جابجا مي کنند بسي بيشتر از آنکه تصور مي کنند در معرض بروز بيماري موسوم به سياه شدن سر استخوان ران قرار دارند و اين در حالي است که در اغلب موارد حتي ابتدايي ترين تعريف از اين بيماري را نيز نمي دانيم.
زماني که به هر دليلي خون رساني به بافتي در بدن مختل شود آن قسمت از بدن به دليل قطع شدن جريان خون و به تبع آن به دليل قطع شدن جريان مواد غذايي و اکسيژن به آن مرده و دچار نکروز مي شود. در بيماري که در سر استخوان ران و در مفصل لگن روي مي دهد به هر دليلي خون رساني به اين قسمت از بدن قطع و يا دست کم مختل مي شود و اين مشکل نيز به مرور منجر به نکروز سر استخوان ران مي شود.
روني کلمن هفته اي که گذشت به دليل ابتلا به اين بيماري تحت عمل جراحي قرار گرفت و جالب است بدانيد امروزه در داخل کشور نيز روزانه تعداد قابل توجهي از افراد عادي و صد البته تعداد معني دار و قابل توجه تري از ورزشکاراني که در رشته هاي قدرتي تمرين مي کنند درست به دليل ابتلا به اين بيماري بستري و تحت عمل جراحي قرار مي گيرند.
آناتومي مفصل ران
استخوان بلند ران در بالا به استخوان لگن متصل است و مفصلي که اين دو استخوان با هم مي سازند از سري مفاصل موسوم به گوي و کاسته است به اين معني که سر استخوان ران به صورت گوي در آمده و در فرورفتگي کاسه اي شکل استخوان لگن وارد شده است.
مفاصل گوي و کاسه معمولا آزادي عمل بيشتر و دامنه حرکتي گسترده تري را در اختيار ما قرار مي دهند و مفصل ران از جمله ي اين مفاصل است. به دليل اينکه در طول روز وزن قسمت عمده اي از بدن و ايضا وزن اشيايي که در طول روز با خود به اين سو و آن سو حمل و جابجا مي کنيم نيز مستقيما بر روي اين مفصل است اين مفصل و استخوان هاي درگير در اين مفصل همواره در معرض خطر قرار دارند و بديهي است زماني که روزانه و به طور مرتب با وزنه هاي بسيار سنگين تمرين کرده و از سوي ديگر هم براي پيشرفت در اهداف ورزشي اقدام به مصرف داروهاي متعدد مي کنيم تا چه اندازه مي توانيد در معرض بروز بيماري هاي مختلف در اين قسمت از بدن باشيد.
حفره اي که در استخوان لگن وجود داشته و سر گوي مانند استخوان ران در آن داخل مي شود به نام علمي استابولوم خوانده مي شود. به دليل اينکه همواره سايش دو استخوان بر روي هم سواي دردناک بودن توام با اصطکاک زياد است لايه ي غضروفي هم بر روي سطح خارجي استابولوم و هم بر روي لايه ي خارجي سر گوي شکل استخوان لگن وجود دارد که مانع از سايش دو استخوان بر هم و درد و تبعات منفي آن مي شود که صد البته در برخي موراد اين لايه ي غضروفي از بين رفته و يا در برخي قسمت ها ضعيف مي شوند و مشکلات ثانويه که درد در حين حرکت از ابتدايي ترين آنهاست رخ مي نمايد.
استخوان بافتي زنده
حتي موهاي سر و بدن که خارجي ترين ارگان هاي بدن هستند و حتي ناخن ها که به ظاهر بافت هايي مرده هستند نيز بافت هايي کاملا زنده بوده و نياز به دريافت اکسيژن و مواد غذايي داشته و متابوليسم داشته و نياز به دفع مواد زايد دارند و اين عمل توسط دستگاه گردش خون و شبکه ي بسيار بسيار وسيع و گسترده ي عروق خوني انجام مي پذيرد. استخوان که اسکلت بدن را شکل مي دهند ساختارهاي زنده و فعالي هستند که سواي نقش فيزيکي که در بدن دارند حتي منشا و محل بسياري از واکنش ها و فعاليت هاي شيميايي نيز هستند که از آن جمله مي توان به ساخت گلبول هاي قرمز خون اشاره کرد.
استخوان نيز همانند همه ي قسمت هاي بدن نياز به دريافت روزانه و حتي لحظه به لحظه ي خون و مواد مغذي و اکسيژن داشته و نيازمند اين هستند که مواد زايد توليد شده توسط آنها نيز توسط همين شبکه هاي عروق خوني از آنها گرفته و از بدن دفع شوند.
خون رساني به مفصل لگن
خون رساني به قسمت فوقاني استخوان ران که در مفصل لگن وارد شده است نيز توسط عروق خوني صورت مي گيرد و همانگونه که در تصوير مي بينيد تنها يک رگ اصلي است که اين وظيفه را بر عهده دارد و اين رگ نيز از قسمت داخلي و از حوالي گردن استخوان ران رد شده است و همين مسئله نيز به شدت سبب گرديده است که اين رگ همواره در معرض خطر مسدود شده قرار داشته باشد و به دليل اينکه رگ کمکي و جايگزيني نيز براي اين امر مهم در بدن ما وجود ندارد هرگونه بروز اختلال در کارکرد اين رگ به تبعات منفي شديد ختم مي گردد که از آن جمله مي توان به سياه شدن سر استخوان ران اشاره کرد.
در صورتي که به هر دليل اين رگ خون رسان به مفصل ران و لگن مسدود و يا فعاليت آن مختل گردد مسير جايگزين براي رساندن مواد غذايي به اين قسمت از استخوان ران وجود نخواهد داشت و همين مسئله نيز تبعاتي در پي خواهد داشت که در ادامه به آن خواهيم پرداخت.
دليل بروز بيماري سیاه شدن سر استخوان ران
آنچه که در مورد بيماري سياه شدن سر استخوان لگن بر ما روشن است اين است که بسته و يا مختل شدن شدن جريان خون در رگ خون رسان به سر استخوان لگن سبب مسدود و يا مختل شدن خون رساني به اين قسمت از بدن شده و به مرور زمان به مرگ سلول هاي استخواني موجود در سر استخوان ران مي شود.
بافت هاي استخواني مرده پس از مدتي شادابي و طراوت و همچنين سفتي و مقاومت خود را از دست داده و سواي اينکه به دليل نرسيدن اکسيژن سياه مي شوند بلکه تغيير شکل داده و از شکل طبيعي و سالم خود خارج مي شوند. اينکه اصلي ترين دليل بروز اين بيماري مسدود و يا مختل شدن جريان خون رساني به آن است در اين ترديدي نمي توان روا داشت ولي هنوز دانش پزشکي در مورد دليل مسدود شدن اين عروق خوني و دليل بروز اختلال در خون رساني به اين قسمت از بدن به پاسخ هاي روشني دست نيافته است.
رد شدن رگ خون رسان به اين قسمت از بدن از قسمت داخلي و اطراف سر گرد استخوان ران که مدام در طول روز تحت فشار بوده و دامنه ي حرکت گسترده اي دارد خود سبب گرديده است که خون رساني صحيح به اين قسمت از استخوان ران همواره در معرض اختلال و انسداد باشد و زماني که تمرين با وزنه هاي سنگين و زماني که قهرمان بازي هاي معمول در بدنسازي هم مزيد بر علت شده و ورزشکار به صورت سر خود و يا با هدايت مربي به سمت و سوي استفاده از داروهاي ممنوعه روي مي آورد مسلما بيش از پيش در معرض بروز بيماري هايي نظير بيماري ياد شده قرار مي گيرد.
تبعات سیاه شدن سر استخوان ران
سياه شدن و مردن سلول هاي استخواني موجود در سر استخوان لگن به نرم شدن و از دست رفتن مقاومت سر استخوان ران که در مفصل لگن درگير است ختم مي شود. زماني که سلول هاي استخواني اين قسمت از اين استخوان که در طول روز با فشارهاي بسيار سنگين و شکننده اي درگير است و در تمرين با وزنه مسلما با فشارهاي بسيار بيشتري نيز درگير مي شود مي ميرند فشارهاي روزمره ي وارد شده بر اين قسمت از استخوان به مروز موجب تغيير شکل آن مي شود و تغيير شکل اين قسمت از استخوان ران نيز به مرور به تخريب لايه ي غضروفي که از طريق خود استخوان حمايت مي شود مي گردد و مشکلات بعدي رخ مي نمايد.
نکته ي نگران کننده در مورد سیاه شدن سر استخوان ران
زماني که اين بيماري در يک قسمت از بدن و بر روي سر يکي از دو استخوان ران ديده مي شود در اغلب موارد بايد منتظر بروز آن در سمت ديگر بدن نيز بود و اين از دردناک ترين حقايقي است که در مورد اين بيماري با آن رو در رو هستيم.
دلايل بروز بيماري سیاه شدن سر استخوان ران
همانگونه که ذکر شد دلايل بروز اين بيماري هنوز به درستي روشن نيست ولي با اين وجود از دلايل زير مي توان به عنوان زمينه ساز ابتلا فرد به اين بيماري مي توان ياد کرد.
مصرف کورتيکو استروئيدها و بیماری سیاه شدن سر استخوان ران
دکورت يا همان دگزامتازون و يا همان دگزا که به صورت خوراکي و تزريقي مصارف درماني دارند سواي تبعات منفي شديدي که دارند زمينه ساز بروز اين بيماري نيز هستند. دکورت همان دگزامتازون خودمان است و جالب است بدانيد که در موارد پزشکي نيز زماني که نياز به استفاده از اين دارو هست نيز تجويز اين دارو با اکراه و بسيار بسيار محتاطانه صورت مي گرد و حدالمقدور سعي بر اين مي گردد که از تجويز اين دارو و داروهاي مشابه به افراد خودداري گردد و اين در حالي است که شيوع مصرف اين دسته از داروها و خصوصا اين دارو در ميان ورزشکاران بسيار بسيار اسف بار و نگران کننده است و شايد ندانيد که افزايش وزن و حجم ناشي از مصرف اين داروها حاصل مي شود جزو اثرات دارو نبوده و در فهرست عوارض جانبي اين دسته از داروها هستند و صرفا ناشي از تجمع آب و املاح و حتي چربي زايد در بدن است.
کساني که از اين دسته از داروها استفاده مي کنند بدانند که افزايش وزن و حجم ناشي از مصرف اين دسته از دروها به اندازه اي بي کيفيت و زشت و زننده است که ابدا نمي توان آن را قابل قبول دانست و در ثاني تبعاتي که از مصرف اين دسته از داروها بر بدن و حتي روح و روان آدمي حادث مي شود هولناک بوده است.
در برخي موارد به عينه مشاهده کرده ام که برخي از مربيان بدون اينکه کمترين اطلاعي در مورد ماهيت داروهايي که به شاگرد تجويز مي کنند داشته باشند و بدون اينکه در مورد ماهيت و حتي اسم ماده موثر موجود در دارو اطلاعاتي به شاگرد داشته باشند انبوهي قرص و دارو کف دست شاگرد ريخته و وي را ملزم به مصرف دارو مي کنند که در اغلب موارد اين داروها چيزي جز کورتون نيستند و ورزشکار بدون اينکه خود بداند روزانه مقادير زيادي کورتون وارد بدن مي کند.
در برخي موارد بدون اينکه خود بدانيد در بدنه ي مکمل ها و در قالب داروهايي که به اسم داروهاي اصل و اوريجنال به خورد شما داده مي شود انبوهي از کورتون ها که قلابي زن ها در بدنه ي مکمل ها و در قالب داروهاي قلابي وارد کرده اند را خريده و وارد بدن مي کنيد و در اين موارد نيز بايد در انتظار تبعات منفي ناشي از ورود طولاني مدت دزهاي افراطي کورتون به بدن باشيد.
مصرف الکل و سیاه شدن سر استخوان ران
مصرف الکل و اصرار بر مصرف الکل و استمرار در مصرف الکل نيز از ديگر دلايل زمينه ساز بروز اين بيماري است. از جمله ناپسند ترين عادات و از جمله کج فهمي ها و الگو برداري هاي ناشيانه و بسيار غلط و ناشي از توهمي که از غرب گرفته ايم شايد اين باشد که گاها تصور مي کنيم هرگز نمي توان دور همي گرفت و مهماني برگزار کرد بدون اينکه نوشيدن الکل در راس امور نباشيد و در حالي که حتي در غرب هم که معدن الکل بوده و کمترين منعي در دين و در قوانين دولتي شان مبني مصرف الکل وجود ندارد نيز کم نيستند کساني که ابدا و اصلا و نه از روي ممنوع و يا غير شرعي بودن که صرفا از سر ترس از تبعات منفي که مصرف الکل رقم مي زند از الکل کاملا دوري مي کنند.
مصرف مخدرهاي تزريقي و سیاه شدن سر استخوان ران
مصرف مخدرها و خصوصا مخدرهاي تزريقي سواي اينکه اعتياد و بدبختي هاي بعدي را رقم مي زند زمينه را شديدا براي بروز بيماري سياه شدن سر استخوان لگن فراهم مي کند. اين گفته به اين معني نيست که هر کس به اين بيماري مبتلا شد الزاما معتاد تزريقي است بلکه از اين دليل به عنوان يکي از دلايل بروز اين بيماري ياد شده است.
در رفتگي و يا شکستن ران و سیاه شدن سر استخوان ران
در برخي موارد در اثر حوادث طبيعي و يا سوانح ورزشي با در رفتن مفصل لگن مواجه مي شويم که اين امر ممکن است براي يک فرد به طور مکرر رخ بدهد. زماني که سر استخوان ران از حفره ي استخوان لگن خارج مي شود فشار بر روي رگ خون رسان به اين قسمت نيز دچار صدمه و آزردگي و اختلال در کارکرد مي شود. اين مورد نيز يکي از زمينه سازهاي بروز بيماري سياه شدن سر استخوان لگن بوده است.
غواصي طولاني مدت و سیاه شدن سر استخوان ران
کساني که به صور حرفه اي غواصي مي کنند به دليل اينکه دامنه ي حرکت بسيار گسترده تري در مفصل لگن دارند و به دليل اينکه حرکت و فشار بسيار مستمر و قوي تري در اين قسمت از بدن را به طور مرتب در طول روز و يا هفته تجربه مي کنند به شدت در معرض خطر اختلال در خون رساني به مفصل لگن هستند و بديهي است شديدا در معرض خطر ابتلا به اين بيماري هستند.
کم خوني داسي شکل و سیاه شدن سر استخوان ران
کم خوني داسي شکل نيز که ريشه در ارث دارد يکي از دلايل زمينه ساز براي بروز بيماري سياه شدن سر استخوان لگن است و ناگفته پيداست کساني که از اين بيماري رنج مي برند بايد بيش از ديگران مراقب سياه شدن سر استخوان ران خود باشند.
التهاب لوزالمعده و سیاه شدن سر استخوان ران
ما در اغلب موارد دردها و التهاب معده و بيماري هاي گوارشي را جدي نمي گيريم. سالم بودن گوارش سواي اينکه براي جريان مداوم مواد غذايي به درون بدن الزامي است بلکه به اين مهم نيز بايد توجه داشته که بروز اختلال در هر يک از اندام هاي اين ارگان مي توان خود منشا بيماري هاي ثانيه همانند بيماري مورد بحث در اين مقاله گردد.
بيماري کرون و سیاه شدن سر استخوان ران
در مورد اين بيماري در سلسله مقالات پزشکي و ورزشي صحبت کرديم و لازم به توضيح است که اين بيماري نيز سواي اينکه خود موجب آزار آدمي است بلکه خود مي تواند زمينه را براي بروز بيماري هاي ديگري همانند سياه شدن سر استخوان ران هموارتر بکند.
لوپوس و سیاه شدن سر استخوان ران
بيماري لوپوس نيز از بيماري مرتبط با سيستم ايمني است که مبتلايان به اين بيماري نيز شديدا در معرض خطر بيماري سياه شدن سر استخوان ران هستند.
فشار نسجيده و مداوم به مفصل و سیاه شدن سر استخوان ران
گفتيم که اين بيماري خصوصا در ميان کساني که با وزنه هاي سنگين سر و کار دارند شيوع قابل تاملي دارد. انسان هاي عادي نيز در معرض بروز اين بيماري قرار دارند و زماني که وزنه هاي بسيار سنگين در طول روز جابجا مي کنيد مسلما بيش از پيش در معرض بروز اين بيماري خواهيد بود.
افرادي که قهرمان بازي هاي معمول ولي نامعقول دارند بايد بدانند زماني که شش برابر حد توان خود وزنه بر هالتر چيده با بدبختي و فلاکت و به کمک يک دوجين يار کمکي اسکوات مي زنند شديدا در معرض خطر سياه شدن سر استخوان ران هستند.
افرادي که از استروئيدها و داروهاي نيزوا استفاده کرده و توان خود در مهار وزنه ها را به صورت کاذب و به يکباره چندين برابر مي کنند بايد توجه داشته باشند در شرايطي که بدن براي مهار چنين وزنه هايي آماده نيست به کمک استروئيد، تمرين کردن با چنين وزنه هايي شرايط را براي بروز اين بيماري مهيا تر خواهد کرد.
علايم بيماري سیاه شدن سر استخوان ران
اين بيماري معمولا با درد در ناحيه لگن شروع مي شود. اين درد عموما در قسمت قدامي (جلويي) لگن است که صد البته در موارد پيشرفته تر اين درد ممکن است به ديگر قسمت هاي لگن نيز انتشار يافته و حتي به زانو و ديگر قسمت هاي پا نيز منتشر گردد. ابتدا فرد در حين انجام فعاليت هاي سنگين درد را احساس مي کند و با پيشرفت بيماري حتي در حين راه رفتن نيز درد را حس مي کند و به مرور حرکت و تکان دادن مفصل ران براي وي دردناک مي گردد.
به مرور و با پيشرفت بيماري فرد مي لنگد. با توجه به اينکه فشار از بالا به سمت سر استخوان لگن وارد مي شود و با توجه به اينکه استخوان ران در اين ناحيه نکروز شده است و ديگر توان تحمل فشار وارد شده را ندارد و تغيير شکل مي دهد از ارتفاع پا کاسته مي شود و دليل اصلي لنگيدن فرد نيز همين موضوع است و صد البته دردناک بودن تحرک نيز مي تواند مزيد بر علت گردد.
تشخيص بيماري سیاه شدن سر استخوان ران
با مشاهده ي علايم بيماري راديوگرافي معمولي به عمل آمده و براي تشخيص نهايي نيز ام آر آي از وي به عمل مي آيد.
رمان بيماري سیاه شدن سر استخوان ران
براي در امان ماندن از اين بيماري هم که شده بايد و بايد و بايد از مصرف کورتون چه به صورت خود خواسته و چه به صورت ناخواسته و در قالب مکمل ها و داروهاي قلابي به دور باشيد. اين بيماري درماني جز جراحي ندارد. در مراحل ابتدايي با انجام عمل دکمپريشن سر استخوان به بيمار کمک مي شود به اين معني که با ايجاد يک يا چند سوراخ در استخوان ران و در مفصل لگن تا حدود زيادي فشار داخلي استخوان هاي اين ناحيه کم مي شود و گفته مي شود با اين روش مويرگ هاي استخوان ها در اين ناحيه باز تر مي شوند و از يک سو جريان خون به محل تقويت مي گردد و از سوي ديگر از دردي که بيمار مي کشد کاسته مي گردد.
در مراحل پيشرفته تر اين عمل جراحي پاسخگو نبوده و نياز به تعويض مفصل لگن خواهيد داشت. عملي که بر روي روني کلمن انجام شد و تصوير واقعي آن را مي بينيد.
کلام آخر
مراقب سلامتي خود باشيد. سلامتي از دست رفته در اغلب موارد حتي عليرغم صرف هزينه هاي بسيار سنگين نيز قابل احيا کردن نيست. پيشگيري هميشه مقدم بر درمان بوده و از درمان کم هرينه تر و کم دردتر و آسان تر است. به خاطر رسيدن به چند صد گرم وزن و چند صد گرم افزايش رکورد تن به روش هاي پر خطر من جمله مصرف کورتون ندهيد. در مصرف مکمل ها و … به اين هشدار بسيار جدي توجه داشته باشيد که بيش از نود درصد از محصولاتي که در بازار داخلي عرضه شده و با قطعيت تمام ادعا مي شود که صد در صد اصل هستند از دم قلابي بوده و در خود کورتون و انواع و اقسام داروهاي بسيار مخرب و بي ارزش و پر عارضه دارند.
و یک نکته ی اساسی تر و آن هم اینکه نوشتن حرکات تمرین سنگین در برنامه و وادار کردن شاگرد به اجرای سنگین ترین حرکات ادا دال بر تبحر مربی نیست. بسیاری از مربیانی که برنامه های تمرینی سنگین برای شاگرد نوشته و شاگرد را وادار به اجرای حرکات تمرینی سنگین در باشگاه های بدنسازی می کنند از وجود بیماری های این چنینی کاملا بی خبر هستند و نمی دانند با این برنامه های نسنجیده و فلج کننده که به اسم برنامه های مدرن به خورد شاگرد می دهند چه جنایتی در حق می می کنند و البته صدای سازی که این دسته از مربیان بر بدن تان می زنند در آینده به طرز گوش خراشی بلند خواهد شد مراقب باشید.
