همه چیز در مورد واسکولیت

اين سایت، سایت تخصصي پزشکي نيست و در مورد بيماري ها هم بحث نمي کند ولي گاه به دليل پاره اي مناسبت ها نياز حس مي گردد تا در مورد برخي بيماري ها در اين سایت نيز صحبت کنيم و از این رو مقاله ی همه چیز در مورد واسکولیت را تقدیم حضور خوانندگان می کنیم.

به دليل اينکه اغلب در معرض خطر ابتلا به بيماري هاي بسيار صعب العلاج و بسيار آزار دهنده اي همانند ايدز و هپاتيت هاي B و C هستيم پيشتر در مورد اين سه بيماري نيز در اين نشريه صحبت کرده ايم، به دليل اينکه ورزشکاران شديدا در معرض خطر مصدوميت هاي ورزشي هستند در مورد اين بيماري هاي هم در اين سایت صحبت کرده ايم، به دليل اينکه اين روزها بيماري هايي همانند کوبيتال تونل سندرم و کارپال تونل سندرم در ميان انسان هاي عصر ماشين شيوع معني دار و تامل بر انگيزي يافته است در مورد اين بيماري ها نيز در همين نشريه بحث کرده ايم و اين بار و به دليل درخواست هاي مکرري که شما از ما داشته ايد در مورد بيماري بسيار نادري به اسم واسکوليت صحبت مي کنيم.

پيش از پرداختن به اين بيماري بد نيست نکات قابل تاملي را مطرح کنيم که اگرچه همه ي ما به نوعي با اين مسائل درگير هستيم ولي کمتر رخ مي دهد کسي به اين عرياني که ما قصد داريم اين مسائل را باز کرده و تشريح نمايد: اينکه مردمي شويم که همانند خاله خانباجي هاي دوران قاجار که در حمام هاي عمومي و خزينه ها مدام فک زده و پشت سر اين و آن صفحه گذاشته و يک کلاغ و چهل کلاغ مي کردند عمل کنيم بسيار زشت و زننده هست! اينکه روزانه نيم ساعت تمرين مفيد نداشته و با اين وجود بيش از سه ساعت و چهل و شش دقيقه غيبت مفيد و سخن چيني موفق و يک کلاغ چهل کلاغ هاي توام با بال و پر دادن و شاخ و برگ دادن به حوادث و ماوقع ها داشته باشيم بسيار زننده و زشت است.

 اينکه حواشي زندگي ديگراني که خصوصي هاي زندگي شان ارتباطي به ما پيدا نمي کند را زير ذره بين گذاشته و دنبال سوژه اي براي در بوق و کرنا کردن زندگي مردم باشيم اسف بار است!  اينکه مواردي را با چشم خود نديده و با اين وجود با دهان گشاد خود به اشتراک گذاشته و مدام در مورد آن سخن چيني کرده و حرف و حديث در مورد آن ساخته و تحويل قماشي بدتر از خود دهيم اصلا در شان يک انسان و در شان يک مرد نيست!

زندگي خصوصي مردم به ما ارتباطي پيدا نمي کند مگر در صورتي که از سوي همين افراد درخواستي مبني بر کمک و ياري به ما رسيده باشد و فهميدن اين نکته ي بسيار ساده چندان هم که به نظر مي رسد دشوار نيست. به زندگي خصوصي هم کاري نداشته باشيم، در زندگي هم دنبال عيب و سوژه براي در بوق و کرنا کردن نگرديم، سخن چيني و دو به هم زني و غيبت و حرف در آوردن براي اين و آن از جمله زشت ترين عاداتي که است که امروزه در ميان ما و خصوصا قشر باشگاه رو و دمبل زن ما شديدا ريشه دوانده است و اگر دنبال آرامش و سلامت رواني براي ديگران و براي خود هستيم اين قبيل بيماري هاي رواني و ناهنجاري هاي اجتماعي و رفتاري بايد برچيده شوند.

 اينکه براي يکي از ما مشکلي حادث مي شود بدون اينکه اين موضوع ارتباطي به ما داشته باشد غير مسئولانه و صرفا از سوي کنجکاوي و صرفا از روي نيازي که به سخن چيني و حرف اين ور و آن ور کردن در روح بيمار خود حس مي کنيم موضوع را گرفته و شاخ و برگ داده و در جمعي که به مراتب بدتر و بيمارگونه تر از ما رفتار مي کنند مطرح کرده و کشت و بسط دهيم نه تنها انساني نيست بلکه در شان يک ورزشکار هم نمي گنجد.

باشگاه محل تمرين و فعاليت بدني و وزنه زدن است ولي به عينه مي بينيم در برخي موارد تبديل به محلي براي سخن چيني و شايعه پراکني و غيبت پشت سر ديگران و کليد زدن شايعات و رفتارهاي بيمارگونه ي مشابه مي شود و اين سر آغار انبوهي ناهنجاري هاي اجتماعي و کدورت ها بوده و همين مسائل نيز خواسته و ناخواسته سبب متضرر شدن بسيار جدي کساني مي شود که ما غير مسئولانه و غير منصفانه در موردشان دهن گشادي مي کنيم. در خانه اگر کس است يک حرف بس است و اگر هم کسي نيست قلم فرسودن ما بيفايده است. بگذريم!

بيماري واسکوليت

وازکوليت، واسکوليت يا واسکيوليت که در لاتين به صورت (vas-kyu-LI-tis) تلفط مي شود به ساده ترين بيان به معني التهاب عروق خوني است. در نگاه اول شايد التهاب عروق خوني چندان بيماري جدي و خطرناکي به نظر نرسد ولي براي اينکه با اين مفهوم و با اين بيماري آشنا شويد بايد ابتدا بدانيد که اصولا عروق خوني به چه معناست و رگ ها در بدن ما چه وظايفي را بر عهده دارند:

عروق خوني

شبکه ي پيچيده و بسيار گسترده از لوله ها در قطرهاي مختلف که خون و لنف در آنها در جريان است و در تمام بدن گسترده شده است. اصلي ترين وظيفه ي رگ ها هدايت خون به اندام ها و ارگان هاست و صد البته مايع لنف نيز از طريق همين شبکه در بدن جريان مي يابد.

اگر همه ي عروق خوني موجود در بدن را در امتداد هم قرار دهيم طولي بالغ بر صد هزار کيلومتر را شامل خواهد شد و اين يعني دو نيم بار بزرگ تر از دور کره ي زمين. خون پمپاژ شده از قلب که حاوي اکسيژن و مواد غذايي است از طريق سرخرگ ها به سمت اندام ها و ارگان ها روانه مي شود. خون سپس از سرخرگ وارد مويرگ ها مي شود که باريک تر بوده و تا نزديکي هاي سلول هاي بدن امتداد مي يابند. سپس مواد غذايي و اکسيژن از مويرگ ها وارد سلول ها شده و در عوض دي اکسيد کربن و سموم و مواد زايد از سلول ها وارد خون مي گردد. خون هاي جمع شده از اندام ها و ارگان ها از طريق مويرگ ها منتقل شده و به سياهرگ ها منتقل مي گردد که قطر بيشتري دارند و سپس اين خون به ارگان هاي تصفيه کننده ي خون مي رود تا به اين ترتيب خون از سموم و گازهاي سمي صاف شده و دوباره به قلب منتقل شده و دوباره در خدمت اکسيژن رساني و تغذيه ي بدن باشد!

بيماري هاي عروقي

ناگفته پيداست در صورتي که سيستم خون رساني به درستي وظيفه ي خود را به انجام نرساند بايد منتظر انبوهي از تبعات منفي بود که اين تبعات خود به نوبه خود مي توانند سر منشا انبوهي بيماري و ناخوشي شوند. در مرکز دستگاه گردش خود ارگاني به نام قلب را داريم که وظيفه ي پمپاژ خون را بر عهده دارد و ناگفته پيداست خود اين ارگان در صورتي که کمترين اختلالي در کارکرد آن رخ داده باشد مي تواند منشا بيماري هاي متعدد و حتي مرگ گردد و اين در حالي است که در برخي موارد قلب سالم بوده و به کارکرد طبيعي خود اشتعال دارد و اين شبکه هاي عروق خوني است که دستخوش بيماري شده اند:

آکروسيانوز

يکي از بيماري هاي نسبتا شايع مرتبط با شبکه عروق خوني است. کسي که به اين بيماري دچار است احساس سرما و بي حسي در پاها و دست ها داشته و با کبود شدن کمرنگ تا پر رنگ پوست در اين نواحي مواجه مي گردد. دليل اصلي بروز اين بيماري مسدود شدن و يا ايجاد اختلال در سرخرگ هاي خون رسان به دست ها و پاهاست. اين عارضه و اين بيماري ممکن است با تصلب شرايين که به افزايش شديد فشار خون ختم مي شود همراه باشد و ممکن است به تنهايي بروز بکند. اين بيماري اغلب در بدن زنان بروز مي کند و صد البته در بدن مردان نيز بسته به رفتارهاي دارويي که دارند ديده شده است.

اين بيماري با سرماي تشديد مي شود و از اين رو کساني که به اين بيماري دچار هستند بايد اعضاي خود را از سرما به دور نگه دارند. اين بيماري عموما درمان مشخص و روشن و قابل اعتمادي ندارد و همواره سعي بر کنترل بيماري و دور نگه داشتن بيمار از محيط هاي سرد و نور مستقيم و … بوده است.

رينود (Raynaud)

اين پديده يک پديده ه ي بسيار نادري است که ممکن است در بدن انسان رخ بدهد. اين پديده عموما به صورت بيماري در بدن برخي افراد و به صورت عارضه در بدن کوهنوردان و کساني که در سرماي بسيار شديد گرفتار شده اند ديده شده است. در جريان اين پديده، عروق خوني موجود در بدن به محرک هاي سرما واکنش هاي شديد نشان مي دهند و نتيجه نيز به صورت به صورت انقباض شديد عروق ديده مي شود. افرادي که به اين بيماري دچار هستند با لمس يخ و يا با کم شدن دماي محيط و يا با برخورد پوست دست با سرماي محيط دچار انقباض در عروق خوني مي شوند و انگشتان اين افراد سريعا سفيد و سپس کبود مي شوند.

در برخي موارد ممکن است در اثر عصبي شدن و وارد شدن استرس شديد نيز اين حالت ها در بدن کساني که به اين بيماري دچار هستند ايجاد گردد. اين بيماري نيز عموما در بين زنان شايع است و به ندرت در بدن مردان ديده شده است و يا دست کم سن ابتلا به اين بيماري در زنان پايين تر از مردان بوده است. همانگونه که خوانديد اين بيماري نيز در اثر عدم کارکرد طبيعي عروق خوني در بدن انسان حادث مي گردد. 

انسداد حاد شرياني

در برخي موارد شاهد انسداد شريان هاي دست يا پا هستيم. در اين شرايط اعضاي بدن فرد به يکباره سرد شده و بي حس و کرخت شده و حتي درد در ناحيه اي که بيماري در آن رخ نموده است احساس مي شود. علت اين انسداد ممکن است لخته ي خون باشد که از بطن چپ قلب وارد شريان شده است.

در برخي موارد ديده شده است که ورود داروهاي روغني به درون رگ هاي خوني نيز سبب بروز اين بيماري مي شود. اين گرفتگي و انسداد در صورتي که در دست و پا رخ داده باشد خون رساني به دست و يا پا را مختل کرده و موجب ورم کردن شديد دست يا پا شده و به انوهي تبعات ثانويه ختم مي گردد ولي در صورتي که در نواحي ريه و يا عروق خون رسان به قلب و يا در اطرف مغز رخ داده باشد موجب بروز اختلال در خون رساني به ريه، قلب يا مغز مي گردد که پيامد آن به صورت خفگي، کما و حتي مرگ ديده شده است.

به دليل اينکه اين مقاله اصولا ارتباطي به درمان نداشته و صرفا در مورد بيماري هاي مرتبط با عروقي خوني است وارد مبحث درمان نشده و فقط به تشريح بيماري ها بسنده مي کنيم.

زخم بستر

افرادي که به دليل بيماري و يا فلج شدن و يا به هر دليل ديگري نيازمند هستند تا مدت هاي طولاني در رختخواب بمانند با اين بيماري رو در رو مي شوند. وقتي که فرد در مدت هاي طولاني در حالت سکون باشد فشار وارد شده از سوي وزن خود بدن به نقاطي که با زمين در تماس هست سبب مي شود تا رگ ها و مويرگ هاي اين نواحي تحت فشار بوده و خون رساني اين نواحي دچار اختلال گردد.

ايجاد اختلال در اين نواحي سبب مي شود تا زخم در اين نواحي شکل گرفته و اين زخم ها سر باز کنند که بسيار آزار دهنده و مشکل ساز ظاهر مي شوند.

قانقاريا

قانقاريا در اصل مرگ بافت هاست و به دون صورت خشک و مرطوب ديده مي شود. اين بيماري عموما در نوک انگشت ها رخ مي دهد. وقتي بافت ها مي ميرند به رنگ سياه در آمده و پوسته پوسته مي شوند. قانقاريا در دو نوع خشک و مرطوب ديده مي شود. در قانقارياي مرطوب عوامل عفوني نيز وجود دارند و اين در حالي است که در قانقارياي خشک عوامل عفوني در کار نيستند.

شايع ترين دلايل بروز قانقاريا ديابت و تصلب شرايين هست که در هر دو مورد عروق خوني بنا به دلايلي مسدود شده و خون رساني به برخي از بافت ها کاهش پيدا کرده و يا حتي به کل مختل مي گردد و در اين صورت است که بافت ها مرده و سياه مي شوند و بايد از بدن جدا شوند.

واسکوليت

با اين توضيحات که تنها در مورد شايع ترين بيماري هايي که عروق خوني را درگير مي کنند بيان شد به اهميت هر چه بيشتر عروق خوني و به اهميتي که سلامت اين بافت ها در بدن دارند بيشتر پي برديد و تصور مي کنم حال با واسکوليت بهتر آشنا خواهيد شد.

تاثير التهاب بر عروق خوني

گفتيم که واسکوليت به معناي التهاب عروق خوني است و بد نيست بدانيد زماني که عروق خوني دچار التهاب مي شوند ديواره ي آنها ممکن است ضعيف شوند، ممکن است عروق خوني شکننده شوند، ممکن است عروق خوني تنگ شوند، ممکن است عروق خوني گشاد شوند و خلاصه از قبل نمي توان پيش بيني کرد که عروق خوني در پاسخ به التهاب چه واکنشي از خود بروز خواهند داد و نکته ي نااميد کننده ي داستان اينجاست که ممکن است التهاب در هر يک از قسمت هاي بدن واکنش هاي مختلفي را سبب شود و همچنين ممکن است عروق خوني قسمت هاي مختلف بدن در پاسخ به التهاب در هر لحظه واکنش هاي مختلف و متعددي را از خود بروز دهند.

التهاب عروق خوني ممکن است در برخي سنين به طور طبيعي در بدن برخي معدود از افراد بروز کند و در برخي مواد نيز عوامل خارجي سبب بروز اين بيماري در بدن مي شود. به طور عام مي توان گفت که اين بيماري بيشتر چشم ها، مغز و پوست و همچنين ارگان هاي داخلي که نياز به دريافت خون مداوم و زياد در طول زندگي دارند را درگير کرده و سبب بروز اختلال شديد در اين ارگان ها و اندام ها مي شود.

عوامل ايجاد واسکوليت

ممکن است آلودگي ها و عفونت هايي که در بدن رخ مي دهد موقتا به واسکوليت و التهاب عروق ختم شده و با برطرف و درمان شدن عفونت، التهاب عروق نيز درمان شده و براي هميشه از وجود آدمي رخت ببندد ولي در برخي موارد سيستم ايمني خود بدن به خودي خود دچار بيماري شده و يا در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل بيماري زا بيمار شده و به اشتباه ديواره رگ ها را به ورت دشمن شناسايي کرده و به بافت هاي ديواره ي رگ ها حمله ور مي گردد و رگ ها دچار التهاب شديد مي شوند که درمان اين نوع از واسکوليت حقيقتا دشوار بوده است.

واسکوليت همچنين ممکن است در اثر ابتلا به برخي بيماري هاي ديگر و يا در اثر قرار گرفتن طولاني مدت در معرض عوامل خطر ساز و در طول ساليان ايجاد شده باشد که از جمله اين بيماري ها مي توان به لوپوس و روماتيسم مفصلي و سندروم Sjogren اشاره کرد.

واسکوليت چقدر جدي است؟

واسکوليت يک بيماري کاملا جدي است که نيازمند مراقبت و درمان کاملا تخصصي و جدي است. زماني که عروق دچار التهاب مي شوند هر واکنشي ممکن است در اثر التهاب از رگ ها مشاهده گردد. ممکن است خون رساني به بافت ها و ارگان ها مختل شده و فرد در معرض خطرات بسيار جدي قرار بگيرد و همچنين ممکن است عروق خوني شکننده شده و حتي پاره شده و يا مسدود گرديده و انبوهي تبعات منفي کاملا جدي را رقم بزنند.

در صورتي که رگ ها در اثر ابتلا به التهاب تنگ شده و يا حتي مسدود و يا پاره شوند خون رساني به برخي از بافت ها مختل و يا حتي متوقف خواهند شد و اين نيز به مرگ يکباره و يا تدريجي بافت ها ختم شده و شرايط را براي بيماري به مراتب وخيم تر مي کند.

نشانه هاي واسکوليت

واسکوليت به عنوان بيماري ممکن است علايم متعددي داشته و بسته به ارگان هايي که درگير اين بيماري مي شوند مي توان علايم متفاوتي در بدن بر جاي بگذارد:

واسکوليت و پوست

شايد اولين نشانه هاي واسکوليت در پوست بروز کند. پوست قابل رويت ترين و در دسترس ترين ارگان بدن است که زنده بوده و نياز به خون رساني مداوم داشته و از سوي ديگر عروق خوني متعددي نيز در خود دارد.

واسکوليت و سيستم اعصاب

 از ديگر تبعات منفي التهاب گسترده ي عروق خوني مي توان به مختل شدن کارکرد سلسله اعصاب اشاره کرد. زماني که سلسه اعصاب در اثر التهاب عروق خوني از تغذيه ي صحيح خود باز بمانند و اکسيژن رساني و غذا رساني به اين بافت هاي حساس مختل و يا متوقف شود مي توان انتظار از کار افتادن گسترده ي ارگان ها و اندام هاي بدن را داشته و يا دست کم مي توان انتظار داشت که حس و حرکت و تکلم دچار اختلال گردد و حتي سطح هشياري نيز کاهش يابد.

واسکوليت و از دست رفتن حجم

زماني که عروق خوني دچار التهاب مي شوند خون رساني به بافت هاي عضلاني نيز شديدا مختل مي شود و مي توان انتظار داشت که حجم عضلاني به يکباره رو به افول گذاشته و توده هاي عضلاني بسته به شدت بيماري در مدت زمان کوتاهي تحليل يافته و از بين برود.

واسکوليت و آسيب ديدن مغز

در صورتي که واسکوليت حاد سبب بروز اختلا جدي در خون رساني به مغز گردد حتي مي توان انتظار داشت که نرسيدن خون کافي به مغز سبب بروز نارسايي هاي مغزي و حتي مرگ بافت هاي مغز و يا مرگ کل مغز گردد.

واسکوليت و سکته قلبي

در صورتي که واسکوليت سبب مختل شدن خون رساني به بافت خود قلب گردد مي توان انتظار علايمي شبيه به سکته هاي قلبي داشت و مي توان انتظار داشت تا تبعاتي همانند سکته هاي قلبي در بدن بر جاي بماند.

واسکوليت و نارسايي کليه ها

در صورتي که التهاب عروق خوني سبب بروز اختلال در خون رساني به بافت کليه ها گردد ممکن است فرد دچار نارسايي شديد کليه شده و تبعات منفي اختلال در عملکرد کليه ها در بدن فرد بروز کند.

شايع ترين علايم واسکوليت

از شايع ترين علايم اوليه التهاب عروق خوني مي توان به افت محسوس وزن، کاهش محسوس اشتها، کاهش سطح انرژي و علايم مشابه اشاره کرد.

صادق سلامي